Over het Programma Fonemisch Bewustzijn
Er zijn altijd leerlingen geweest die zeer moeizaam leerden spreken. Soms ligt dat aan het feit dat kinderen problemen hebben met de auditieve verwerking van de klanken, soms aan het feit dat kinderen de motorische verfijning in het mondgebied missen om de klanken goed uit te kunnen spreken. Een combinatie van beiden komt vaak voor. Kinderen met deze problematiek ondervinden vrijwel altijd problemen in het voorbereidend en aanvankelijk leesproces en bij spelling.
Zeker voor deze kinderen blijkt het zeer zinvol te zijn om in de kleuterperiode de aandacht te richten op kritisch leren luisteren, klankonderscheiding en klankvorming. Door leerlingen bewust te maken van kenmerken van klanken (hoe maak ik een klank) en verschillen tussen klanken, wordt de fonologische ontwikkeling en het fonemisch bewustzijn bij kinderen gestimuleerd.
Goede klankonderscheiding en klankvorming is echter voor alle leerlingen van groep 1 en 2 van belang! Pas wanneer deze vaardigheden zich goed ontwikkeld hebben, zal een leerling in staat zijn om
- fonemen (letters) systematisch aan klanken te koppelen (klank – teken koppeling en automatiseren van de letters)
- waarnemen op welke positie in een woord de klank staat (auditieve analyse)
- waarnemen dat door klanken aan elkaar te plakken, een woord ontstaat (auditieve synthese).
Zeer belangrijke voorwaarden om te kunnen leren lezen!
Voordat leerlingen in groep 3 starten met het aanvankelijke leesproces, zullen er dus vele vaardigheden ontwikkeld moeten zijn. De onderdelen die nog weinig aan bod komen in de onderwijsmethodieken die gebruikt worden in de onderbouw, zijn de fonologische ontwikkeling (klankleer van de taal van de kleinste onderdelen van waaruit de taal is opgebouwd) en het fonemisch bewustzijn (toekennen van fonemen (letters) aan klanken). Hierdoor kunnen kinderen een goede klankonderscheiding en klankvorming ontwikkelen. Juist deze voorwaarden, klankonderscheiding en klankvorming, zijn van groot belang voor het goed op gang komen van de leesontwikkeling.
Leerlingen in groep 1 en 2 krijgen middels dit programma de mogelijkheid om systematisch en spelenderwijs te werken aan een juiste klankonderscheiding en klankvorming. Door deze manier van werken zal de fonologische ontwikkeling en het fonemisch bewustzijn zich optimaal kunnen ontwikkelen en dit is van groot belang voor het aanvankelijk leesproces in groep 3. De leerlingen krijgen veel meer inzicht in de kenmerken van klanken; waar en hoe ze in de mond gevormd moeten worden, of de klank stemloos of stemhebbend is en of een klank kort of lang gemaakt moet worden. Er worden veel verschillende werkvormen aangereikt en er bestaat de mogelijkheid om voor de leerlingen waarbij de auditieve verwerking zwak is, extra oefenstof aan te bieden.
Dit programma, kan tijdens het voorbereidend leesonderwijsin groep 1 en 2 naast alle andere methodieken in de onderbouw, worden gebruikt. Daarnaast kunnen de klankkaarten en de klankgebaren nog ter ondersteuning bij het aanvankelijke leesproces en spelling ingezet worden.
De doelstellingen van dit programma zijn:
1. verbetering van de kritische luisterhouding
2. verbetering van de klankonderscheiding
3. verbetering van de klankvorming
4. verbetering van de auditieve concentratie
5. verbetering van de auditieve discriminatie
6. verbetering van de fonologische ontwikkeling
7. verbetering van het fonemisch bewustzijn
8. verbetering van de auditieve analyse
9. verbetering van de auditieve synthese
10. verbetering van het auditieve geheugen
11. meer gelaatgerichtheid van de leerling bevorderen
12. aanleren van de juiste leesrichting