Kleuters en klanken: dé voorwaarde voor leren lezen

 De basis van leren lezen en schrijven wordt al gelegd in groep 1 en 2, wanneer de kinderen klanken en de verschillen tussen klanken ontdekken. Daar weet docent Astrid Lurvink alles van. Zij staat al 25 jaar als leerkracht voor de kleutergroepen van IKC Sint Thomas in Leeuwarden. Sinds 3 jaar werken Astrid en haar collega’s met Programma Fonemisch Bewustzijn van De Glazen School. Met succes! Daarover vertelt Astrid in dit interview meer.

Fonologisch en fonemisch bewustzijn
Wanneer kinderen in groep 3 leren lezen, hebben ze zich al veel vaardigheden eigen gemaakt. Ze hebben leren praten en geleerd dat bij woorden een betekenis hoort. Maar om goed te leren lezen en schrijven, is het noodzakelijk dat kinderen alle klanken en verschillen tussen de klanken leren horen. De ontwikkeling van deze vaardigheid is het fonologisch bewustzijn. Pas als kinderen dat goed beheersen, kunnen ze aan alle klanken een letter koppelen. Deze laatste fase noemen we het fonemisch bewustzijn.

Eenduidig aanbod
Astrid vertelt: “In onze school zochten we voor onze vier kleutergroepen naar meer eenheid in hoe wij klanken aanbieden. Via een collega hoorde ik van het programma van De Glazen School en ben daar gaan kijken hoe dat in de praktijk werkt. Daarna gaven Ellen en Gerda van De Glazen School bij ons een presentatie, die ons meteen overtuigde van de waarde van hun programma. Alle docenten van Sint Thomas hebben toen online de opleiding gevolgd en sinds drie jaar werken wij nu met dit programma Fonemisch Bewustzijn.”

Spelen met klanken
Astrid: “Via dit programma bieden we de kleuters klanken aan met spelletjes en klankkaarten. We bekijken de klankfilmpjes van het programma klassikaal) en benoemen samen met de kinderen de kenmerken van de klanken. Dit gebeurt in korte, speelse sessies, die regelmatig herhaald worden.  Wij hebben hier gemengde groepen – combinatiegroepen 1 en 2. Om goed aan te kunnen sluiten bij de ontwikkeling van onze kleuters differentiëren we door het organiseren van bijvoorbeeld een kleine kring of een beweegactiviteit op het schoolplein. Bewegend leren staat vaak centraal tijdens het herhalen van klanken. Het programma biedt hiervoor leuke spelsuggesties, die snel te organiseren zijn.”

“Het belangrijkste daarin is praten horen, zien en voelen. Hoe je klanken vormt in je mond, met je lijf. Een kleuter leert met zijn hele lijf, daarom moeten de kinderen een klank ook op verschillende manieren ervaren. Met het programma spelen we in op alle zintuigen.”

Stimuleren
Astrid legt uit: “Fonologisch en fonemisch bewustzijn kun je op verschillende manieren stimuleren. Vooral door middel van muzieklessen, die een groot beroep doen op auditieve vaardigheden. Maar met liedjes en versjes, rijmen, verhalen verzinnen, voorlezen, het stimuleren van het spontane schrijven – invented spelling – en het spelen met taal, zoals zelf rijmpjes en verhalen verzinnen. De keuze voor rijke thema’s geeft hierbij een extra stimulans.”

Tweetekenklanken
“Een groot verschil met hoe wij eerder werkten aan het fonologisch en fonemisch bewustzijn, is dat we de kleuters meer klanken aanbieden en nu ook de tweetekenklanken meenemen, zoals au, eu, oo. Voorheen bleven de klinkers onderbelicht, maar die komen nu ook aan bod.”

Intrinsieke belangstelling
Astrid vervolgt: “Het programma van de Glazenschool helpt ons met een heldere opbouw. Het aanbieden van de klank is steeds gelijk. We merken dat onze kleuters de klankkenmerken van de klankkaarten vlot op pikken. Ze hangen in elk lokaal en we kunnen daar gemakkelijk op teruggrijpen. We zien ook dat de intrinsieke belangstelling van kinderen wordt aangewakkerd en ze bijvoorbeeld zelf spontaan beginnen met schrijven. En het mooie is: elk kind kan op zijn eigen niveau meedoen!”

Boodschappenlijstje

Astrid geeft een voorbeeld: “Bij het thema postkantoor maken de kleuters bijvoorbeeld zelf een boodschappenlijstje. Dan leren ze de “p” van postzegel, maar ook de, maar ook de “e” van enveloppe en de “b” van brievenbus. Het ene kind tekent een enveloppe, het andere kind kan dat al fonetisch opschrijven, of alleen de eerste letter. Daar komen ze zelf op. Zo sluit het programma helemaal aan bij de ontwikkeling van onze kleuters.” 

Stevig fonemisch bewustzijn
Het SLO stelt dat kinderen na groep 2 minstens 16 letters moeten kennen. Astrid zegt daarover: “Wij streven vooral naar een stevig fonemisch bewustzijn. Ons doel is niet dat de kleuters per se 16 letters moeten kennen of moeten kunnen lezen aan het einde van groep 2. We sluiten aan bij de ontwikkeling van onze kleuters. De nadruk ligt wat ons betreft in eerste instantie op het goed kunnen uitspreken van de klank. Daarom spreken wij ook heel nadrukkelijk over een klank en niet over een letter. Het programma van De Glazen School biedt daarvoor handvatten, die perfect aansluiten bij de leerwereld van kleuters, in elke fase van hun ontwikkeling. Het programma is daarom ook heel toepasbaar voor groep 3, waar het meer gestructureerd leren lezen en schrijven van start gaat.”

Succes zonder stress
Astrid besluit: “Ik ben erg blij met het programma Fonemisch Bewustzijn van De Glazen School. Hiermee kunnen we klanken op een gestructureerde manier aanbieden, met handvatten voor alle leerkrachten. Het vergroot het fonemisch bewustzijn van de kleuters zonder dat daar te veel druk op ligt. We zien dat het echt werkt voor onze kleuters!”

*****************************

Meer weten?

Meer weten over het programma Fonemisch Bewustzijn van De Glazen School? Neem dan contact met Ellen van der Veen via 06 12 97 24 23 of stuur een e-mail naar info@glazenschool.nl.